Wyślij tekst przez e-mail 
Ukryj
Pokaż wszystkie
Kompetencje społeczne a umiejętności życia codziennego studiujących osób autystycznych
Streszczenie w języku polskim
Wprowadzenie: Kompetencje społeczne i umiejętności życia codziennego są niezbędne studiującym osobom autystycznym do funkcjonowania społecznego w przestrzeni uczelni wyższej. Brakuje badań skoncentrowanych na tej problematyce.
Cel badań: Celem badań było poznanie związku między: 1. poziomem kompetencji społecznych a umiejętnościami życia codziennego u studiujących osób autystycznych na początku pierwszego roku studiów oraz 2. ich zadowoleniem ze studiowania a poziomem kompetencji społecznych, umiejętnościami życia codziennego i potrzebami edukacyjnymi.
Metoda badań: Badania wykonano wystandaryzowanymi narzędziami do badania kompetencji społecznych (PROKOS), potrzeb edukacyjnych (KPE) i ankietą “Potrafię/Nie potrafię” oraz pozyskując dane z wywiadów. Przebadano 31 osób z dwóch wiodących polskich uniwersytetów.
Wyniki: Kluczowym wynikiem jest ujemna korelacja między kompetencjami społecznymi a umiejętnościami życia codziennego.
Wnioski: Sugeruje to, że osoby lepiej radzące sobie w komunikacji mogą doświadczać mniejszej presji w zakresie kształtowania samodzielności i rozwijania umiejętności praktycznych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
AET Terminology Guide. July 2025 from: www.autismeducationtrust.org.uk
Aronson, E. & Mills, J. (1959). The effect of severity of initiation on liking for a group. Journal of Abnormal and Social Psychology, 59, 177-181. https://doi.org/10.1037/h0047195.
Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Baker, E., Stavropoulos, K.K.M., Baker, B.L., & Blacher, J. (2021). Daily living skills in adolescents with autism spectrum disorder: Implications for intervention and independence. Research Autism Spectrum Disorders, May; 83:101761. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2021.101761.
Bal, V.H., Kim, S.H., Cheong, D., & Lord, C. (2015). Daily living skills in individuals with autism spectrum disorder from 2 to 21 years of age. Autism, 19(7), 774-84.
https://doi.org/10.1177/1362361315575840.
Berne, E. (1991). What Do You Say After You Say Hello? Corgi Books.
Buława-Halasz, J. (2023). Kompetencje komunikacyjne dziecka ze spektrum autyzmu. Pedagogiczne konteksty, 1(20), 61–72. https://doi.org/10.19265/kp.2023.1.20.372.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa.
Braun, V., & Clarke, V. (2019). Reflecting on reflexive thematic analysis. Qualitative Research in Sport. Exercise and Health, 11(4), 589–597. https://doi.org/10.1080/2159676X.2019.1628806.
Cialdini, R. B. (2016). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. GWP.
Chrostowska, B. (2023). Systemowy oraz instytucjonalny kontekst edukacji i wsparcia studentów w spektrum autyzmu w Polsce. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 48, 39-56. https://doi.org/10.26881/ndps.2023.48.03.
Clarke, E.B., McCauley, J.B., & Lord, C. (2021). Post-high school daily living skills outcomes in autism spectrum disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 60(8), 978-985. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2020.11.008.
Clarke, E. B. & Lord, C. (2024). Social competence as a predictor of adult outcomes in autism spectrum disorder. Development and Psychopathology, 36(3), 1442-1457. https://doi.org/10.26881/ndps.2023.48.03
Cullen, J.A. (2015). The Needs of College Students with Autsitic Spectrum Disorders and Asperger’s Syndrome. Journal of Postsecondary Education and Disability, 28(1), 89-101.
Elias, R. & White, S. W. (2018). Autism goes to college: Understanding the needs of a student population on the rise. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(3), 732–746 https://doi.org/10.1007/s10803-017-3075-7.
Etmańska, E. (2023). Przegląd badań nad konsekwencjami kamuflowania zachowań autystycznych u późnozdiagnozowanych kobiet w spektrum autyzmu. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2-3, 203-222.
Departament Analiz i Strategii Ministerstwa Zdrowia (2023). Data obtained by e-mail.
Gates, J. A., Kang, E., & Lerner, M. D. (2017). Efficacy of group social skills interventions for youth with autism spectrum disorder: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 52, 164–181. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2017.01.006.
Hasson, L., Keville, S., Gallagher, J., Onagbesan, D., & Ludlow, A. K. (2022). Inclusivity in education for autism spectrum disorders: Experiences of support from the perspective of parents/carers, school teaching staff and young people on the autism spectrum. International Journal of Developmental Disabilities, 70(2), 201–212. https://doi.org/10.1080/20473869.2022.2070418.
Howlin, P. & Moss, P. (2012). Adults with autism spectrum disorders, The Canadian Journal Psychiatry, 57(5), 275-83. https://doi.org10.1177/070674371205700502.
Jakubowska, U. (1996). Wokół pojęcia „kompetencja społeczna” – ujęcie komunikacyjne. Przegląd Psychologiczny, 39, 29-40.
Ibrahimagic, A., Patkovic, N., Radic, B., & Hadzic, S. (2021). Communication and Language Skills of Autistic Spectrum Disorders in Children and Their Parents' Emotions. Materia Socio-medica, 33(4), 250-256. https://doi.org/10.5455/msm.2021.33.250-256.
Knopp, K. A. (2013). Kompetencje społeczne – pomiar i aplikacja praktyczna. Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Kotlinowska, M. (2022). Kompetencje społeczne w grupie rówieśniczej w dobie pandemii. Eruditio et Ars, 4(1), 137-148.
Lai, M. Lombardo, M., Ruigrok, A., Chakrabarti, B., Auyeung, B., Szatmari, P., Happé, F., & Baron-Cohen, S. (2016). Quantifying and exploring camouflaging in men and women with autism, Autism, 21(6), 690-702. https://doi.org/10.1177/1362361316671012.
Martowska, K., Matczak, A. (2013). Pomiar kompetencji społecznych – prezentacja nowego narzędzia diagnostycznego, Psychology of Quality of Life, 12(1), 43-56. https://doi.org/10.5604/16441796.1088803
Moszyńska, M. (2025). Autyzm. System diagnozy, edukacji i wsparcia jako determinanta aktywności zawodowej osób z Autystycznym Spektrum Zaburzeń w Polsce wobec wybranych systemów europejskich. Impuls.
Morrison, C., Cashin, A., & Foley, K.R. (2025). Daily living skill support for autistic people through a neurodiversity-affirming practice lens. Australian Occupational Therapy Journal, 72(2):e13002. https://doi.org/10.1111/1440-1630.13002.
Øzerk, K., Özerk, G., & Silveira-Zaldivar, T. (2021). Developing social skills and social competence in children with autism. International Electronic Journal of Elementary Education, 13(3), 341-363. https://doi.org/10.26822/iejee.2021.195.
Pachowicz, M. (2023). Wsparcie osób w spektrum autyzmu w procesie studiowania. Przykłady dobrych praktyk. Niepełnosprawność, 50, 189-203. https://doi.org/10.26881/ndps.2023.50.12.
Pawlik, S. (2022). Uniwersytet przyjazny osobom z autyzmem-dobre praktyki w Dublin City University. Konteksty Pedagogiczne, 2(19), 91-105. https://doi.org/10.19265/kp.2022.2.19.362.
Perkowski, M., Oksztulski, M., Zoń, M., & Kaczyńska, I. (2024). Wykształcone osoby w spektrum autyzmu na rynku pracy status quo i perspektywy. Temida.
Prokopiak, A., & Palak, Z. (Eds.). (2017). Autyzm i rodzina. Wydawnictwo UMCS.
Rubacha, K. (2017). Interpretacja wyników badania jako kryterium analizy procesu badawczego. W: Dudzikowa M., Juszczyk S. (Eds.). Pułapki epistemologiczne i metodologiczne w badaniach nad edukacją. Jak sobie z nimi radzić? Wydawnictwo UŚ, 137-147.
Rynkiewicz, A., Janas-Kozik, M., Słopień, A. (2019). Dziewczęta i kobiety z autyzmem, Psychiatria Polska, 53(4), 737-752. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/95098.
Simmons, G. L., Corbett, B. A., Lerner, M. D., Wofford, K., & White, S. W. (2024). Social competence in autism: A structural equation modeling approach, Autism Research, 17(4), 761-774. https://doi.org/10.1002/aur.3108.
Smith, A. (2018). Cognitive Fatigue and the Wellbeing and Academic Attainment of University Students. Journal of Education, Society and Behavioural Science, 24(2), 1-12. https://doi.org/10.9734/JESBS/2018/39529.
Stein-Szala, K. (2019). Osoby ze spektrum autyzmu w drodze ku dorosłości na podstawie działań i doświadczeń Stowarzyszenia Pomocy Osobom Autystycznym „Dalej Razem”. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 3(32), 41-62.
Stefańska-Klar, R. (2010). Studenci z autyzmem i zespołem Aspergera. Funkcjonowanie, przyczyny sukcesów i porażek, warunki skutecznego wspierania. In I. Bieńkowska (Ed.) W kręgu resocjalizacji i wybranych zagadnień rozwoju oraz funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Tom 2. „Scriptum”, s. 91-107.
Sternal, E. (2014). Kompetencje społeczne w obliczu przemian społeczno-gospodarczych. Przegląd Pedagogiczny, 2, 86-97.
Torchała, K. (2023). Spektrum autyzmu: diagnozy na wyrost czy faktyczny wzrost przypadków. Retrieved 15, March 2025 from: https://zdrowie.pap.pl/rodzice/spektrum-autyzmu-diagnozy-na-wyrost-czy-faktyczny-wzrost-przypadkow
UN. (2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities. Dz. U. z 2012 r. poz. 1169 z późn. zm.
WHO. Autism. Retrieved 15, January, 2025 from: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders
WHO ICD-11 (2019). Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Retrieved 15, March 2025 from: https://www.icd11.pl
Widawska, E., & Pierzchała, A. (2020). Kwestionariusz Potrzeb Edukacyjnych. Podręcznik Pracowni Narzędzi Badawczych Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Wydawnictwo UMK.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2025.44.4.199-215
Data publikacji: 2025-12-29 13:02:06
Data złożenia artykułu: 2025-03-25 20:02:48
Statystyki
Wskaźniki
Prawa autorskie (c) 2025 Ditta Baczała
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.