Testament mieszczanina lwowskiego Wawrzyńca Morawińskiego z 1572 r. jako przykład ostatniej woli osoby bezdzietnej

Olha Hul

Streszczenie w języku polskim


Udokumentowana ostatnia wola Wawrzyńca Morawińskiego ukazuje świat rzeczy otaczający mieszkańca Lwowa w okresie wczesnonowożytnym. Stanowi przyczynek do badań nad życiem codziennym mieszczan i kulturą materialną oraz duchową na przestrzeni dziejów. Testament ułożony jest niezwykle precyzyjnie i subtelnie. Na jego podstawie można dokładnie scharakteryzować majątek ruchomy i nieruchomy średniozamożnego mieszczanina okresu wczesnonowożytnego oraz jego stosunki z innymi mieszkańcami miasta.

Słowa kluczowe


testament; Wawrzyniec Morawiński; wczesnonowożytny Lwów; mieszczanin; spadek; dobroczynność; kultura materialna

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388–1783, wyd. A. Janeczek, t. 1–2, Poznań–Warszawa 2005.

Ius municipale, to jest miejskie majdeburskie, nowo z łacińskiego i z niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone, wyd. G.M. Kowalski, Kraków 2011.

Katalog testamentów z krakowskich ksiąg miejskich do 1550 r., oprac. J. Wysmułek, Warszawa 2017.

Pryvilei mista Lvova XIV–XVIII st., oprac. M. Kapral (Monumenta Leopolitana / Lvivski istorychni pamiatky, t. 1), Lviv 1998 [Привілеї міста Львова XІV–ХVІІI ст., oprac. М. Капраль (Monumenta Leopolitana / Львівські історичні пам’ятки, т. 1), Львів 1998].

Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. Zestawione według dzielnic, w których były osiedlone, zestawił J. Krzepela, Kraków 1930.

Testamenty mieszczan warszawskich od XV do końca XVII wieku. Katalog, wyd. A. Bartoszewicz, A. Karpiński, K. Warda, Warszawa 2010.

Testamenty mieszkańców lwowskich z drugiej połowy XVI i z XVII wieku. Katalog, oprac. O. Winnyczenko, Warszawa 2017.

Bartkiewicz M., Odzież i wnętrza domów mieszczańskich w Polsce w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.

Bartoszewicz A., Religijność mieszkańców późnośredniowiecznego Szadku w świetle aktów ich ostatniej woli, „Biuletyn Szadkowski” 2018, 18.

Bartoszewicz A., Testament jako źródło do badań nad piśmiennością mieszczańską w późnym średniowieczu, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2011, 59, 3–4.

Biłous N. Konflikty w rodzinach mieszkańców miast Wołynia w świetle testamentów z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, 61, 2.

Bilous N., Testamenty kyian seredyny XVI – pershoi polovyny XVII st., Kyiv 2011 [Білоус Н., Тестаменти киян середини XVI – першої половини XVII ст., Київ 2011].

Bilous N., „Vыznavaiu sym moym tastamentom y vostaneiu voleiu sveiu”. Testamenty volynskykh mishchanok kintsia XVI–XVII st., „Sotsium. Almanakh sotsialnoi istorii” 2017, 13–14 [Білоус Н., „Вызнаваю сим моим тастаменьтом и востанею волею свею”. Тестаменти волинських міщанок кінця XVI–XVII ст., „Соціум. Альманах соціальної історії” 2017, 13–14].

Dworzaczek W., Przenikanie szlachty do stanu mieszczańskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, „Przegląd Historyczny” 1956, 47, 4.

Głowacka-Penczyńska A., Testamenty mieszkańców małych miast wielkopolskich z XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2011, 59, 3–4.

Hul O., Lviv u XVI stolitti: misto konfliktiv ta porozumin, Lviv 2018 [Гуль О., Львів у XVI столітті: місто конфліктів та порозумінь, Львів 2018].

Hul O., Szymon z Brzezin, w: Polski słownik biograficzny, t. 50, red. A. Romanowski, E. Orman, Warszawa–Kraków 2015.

Hul O.V., Yan Zaidlich i yoho uchast u vystupi lvivskoho pospilstva proty miskoi rady v 1576–1577 rr., „Henealohichni Zapysky” 2014, 12 [Гуль О.В., Ян Зайдліч і його участь у виступі львівського поспільства проти міської ради в 1576–1577 рр., „Генеалогічні Записки” 2014, 12].

Kapral M., Upokii dushi po virmensky: zapovit lvivskoho kuptsia Vartika vid 10 serpnia 1461 r., ,,Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna” 2019 [Капраль М., Упокій душі по вірменськи: заповіт львівського купця Вартіка від 10 серпня 1461 р., ,,Вісник Львівського університету. Серія історична” 2019].

Karpiński A., Dobroczynne i religijne legaty lwowskich mieszczan w świetle ich testamentów z lat 1550–1700, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2011, 59, 3–4.

Karpiński A., Pauperes. O mieszkańcach Warszawy XVI i XVII wieku, Warszawa 1983.

Karpiński A., Zapisy „pobożne” i postawy religijne mieszczanek polskich w świetle testamentów z II poł. XVI i XVII w., w: Tryumfy i porażki. Studia z dziejów kultury polskiej XVI–XVII w., red. M. Bogucka, Warszawa 1989.

Kizik E., Prawo kaduka w Gdańsku XVI–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, 52, 2.

Kocherkevych Ya., Pobozhni formuly u zapovitakh mishchan m. Lvova druhoi polovyny XVI–XVII stolit: dyplomatychnyi analiz, „Arkhivy Ukrainy” 2010, 5 (270). [Кочеркевич Я., Побожні формули у заповітах міщан м. Львова другої половини XVI–XVII століть: дипломатичний аналіз, „Архіви України” 2010, 5 (270)].

Kocherkevych Ya., Pobut lvivian XVII st. (dzhereloznavchyi analiz zapovitiv), „Studii z arkhivnoi spravy ta dokumentoznavstva” 2003, 10 [Кочеркевич Я., Побут львів’ян XVII ст. (джерелознавчий аналіз заповітів), „Студії з архівної справи та документознавства” 2003, 10].

Kocherkevych Ya., Zapovity lvivskykh mishchan XVII st., „Arkhivy Ukrainy” 2009, 5 (265) [Кочеркевич Я., Заповіти львівських міщан XVII ст., „Архіви України” 2009, 5 (265)].

Krętosz J., Organizacja archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego od XV wieku do 1772 roku, Lublin 1986.

Kubicki R., Formy pobożności w mieście późnośredniowiecznym w świetle zapisów na rzecz kościoła i biednych w testamentach elbląskich (XV – początek XVI wieku), „Zapiski Historyczne” 2011, 76, 2.

Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997.

Lazorak B., „Ia, uboha nedostoina hrishnytsia…”: testament lvivskoi mishchanky Anny Krasovskoi 1714 roku, „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna” 2013, 48 [Лазорак Б., „Я, убога недостойна грішниця…”: тестамент львівської міщанки Анни Красовської 1714 року, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2013, 48].

Leśniak F., Ruchomości mieszczan jako atrybuty stratyfikacji społecznej (XVI–XVIII w.), „Res Gestae. Czasopismo Historyczne” 2015 (1).

Lylo I., Do pytannia pro shchodenne zhyttia lvivskykh mishchan XVI st. (za inventarem osobystykh rechei Sofii Afendyk), „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna” 2015, 51 [Лильо І., До питання про щоденне життя львівських міщан XVI ст. (за інвентарем особистих речей Софії Афендик), „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2015, 51].

Mrozowski K., Spór o spadek i o mienie a kultura prawna mieszkańców Starej Warszawy w połowie XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, 61, 2.

Petryszak B., Pisarze miejscy lwowscy jako testatorzy i spadkobiercy od XIV do pierwszej połowy XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, 61, 2.

Piszczyk-Grin E., Inwentarz ruchomości Stanisława Brzyka, kupca i rajcy przemyskiego (1589 rok), „Rocznik Przemyski” 2016, 52, 1.

Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.

Pośpiech A., Majątek osobisty szlachcica w świetle wielkopolskich pośmiertnych inwentarzy ruchomości z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1981, 29, 4.

Sowina U., Testamenty mieszczan krakowskich jako źródła do badań nad stronami rodzinnymi imigrantów w krakowskiej elicie władzy (Przykład Jana z Reguł na Mazowszu), w: Elita władzy miasta Krakowa i jej związki z miastami Europy w średniowieczu i epoce nowożytnej (do połowy XVII wieku). Zbiór studiów, red. K. Pacuski, Kraków 2011.

Sowina U., Testament mieszczan krakowskich o przekazywaniu majątku w późnym średniowieczu i we wczesnej nowożytności, w: Sociální svĕt středovĕkého mĕsta, red. M. Nodl, Praha 2006 (Colloquia mediaevalia Pragensia, 5).

Turnau I., Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.

Urzędnicy miasta Lwowa w XIII–XVIII wieku, oprac. M. Kapral, w: Spisy urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza Zachodniego, t. 7, Ziemie Ruskie, z. 1, Lwów–Toruń 2008.

Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 4, z. 2, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.

Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku: (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka), w: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, t. 3, z. 1, oprac. K. Przyboś, Wrocław 1987.

Vinnychenko O., „Pobozhna smert”: zapovit lvivskoho virmenskoho yepyskopa Dedata Nersesovycha (1709 r.), „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna”, 2012 [Вінниченко О., „Побожна смерть”: заповіт львівського вірменського єпископа Дедата Нерсесовича (1709 р.), „Вісник Львівського університету. Серія історична”, 2012].

Vinnychenko O., “Poriatunok dushi” u svitli testamentiv lvivskykh virmen XVII–XVIII stolit [Вінниченко О., “Порятунок душі” у світлі тестаментів львівських вірмен XVII–XVIII століть], w: Lwów: miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów miasta, t. 9, Życie codzienne miasta, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2014.

Vinnychenko O., Testament lvivskoho patrytsiia Martsina Kampiana (1629 r.), „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna”, 2017 [Вінниченко О., Тестамент львівського патриція Марціна Кампіана (1629 р.), „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2017].

Wilczek-Karczewska M., Konflikty rodzinne na tle majątkowym w świetle wielkopolskich inwentarzy i testamentów z XVII wieku. Zarys problematyki, w: Społeczeństwo a rodzina, red. I.M. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 3, Warszawa 2011.

Wysmułek J., Przejawy religijności mieszczan krakowskich na podstawie XIV-wiecznych testamentów i zapisów pobożnych, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2010, 54.

Wysmułek J., Testamenty mieszczan krakowskich (XIV–XV wiek), Warszawa 2015.

Zamostianyk I., Cholovichyi odiah lvivskykh mishchan kintsia XVI – pershoi polovyny XVII st., „Narodoznavchi zoshyty” 2016, 4 (130) [Замостяник І., Чоловічий одяг львівських міщан кінця XVI – першої половини XVII ст., „Народознавчі зошити” 2016, 4 (130)].

Zamostianyk I., Testament lvivskoho arkhitektora Pavla Rymlianyna (1618), „Ukrainskyi arkheohrafichnyi shchorichnyk. Zbirnyk naukovykh prats” 2009, 13 [Замостяник І., Тестамент львівського архітектора Павла Римлянина (1618), „Український археографічний щорічник. Збірник наукових праць” 2009, 13].

Zamostianyk I., Testament lvivskoho kramaria, bratchyka Uspenskoi tserkvy Leska Maletskoho (1589), w: Kultura i mystetstvo zakhidnoukrainskykh zemel. Zbirnyk statei, red. V. Aleksandrovych, Lviv 2019 [Замостяник І., Тестамент львівського крамаря, братчика Успенської церкви Леська Малецького (1589), w: Культура і мистецтво західноукраїнських земель. Збірник статей, red. В. Александрович, Львів 2019].

Zamostianyk I., Zapovit lvivskoho peredmishchanyna Ivana Kurylovycha (1652), w: Lvivska Stavropihiia: istoriia, personali, vzaiemyny. Zbirnyk statei, nauk, red. V. Aleksandrovych, I. Orlevych, Lviv 2017 [Замостяник I., Заповіт львівського передміщанина Івана Куриловича (1652), w: Львівська Ставропігія: історія, персоналі, взаємини. Збірник статей, наук, ред. В. Александрович, І. Орлевич, Львів 2017].

Zamostianyk I., Zapovit sviashchennyka tserkvy sviatoho Teodora Tyrona u Lvovi o. Yosypa 1621 roku, w: Z istorii zakhidnoukrainskykh zemel. Zbirnyk statei, red. I. Orlevych, Lviv 2018 [Замостяник I., Заповіт священника церкви святого Теодора Тирона у Львові о. Йосипа 1621 року, w: З історії західноукраїнських земель. Збірник статей, red. І. Орлевич, Львів 2018].

Zazuliak Yu., Zapovit lvivskoho virmenyna Vartika z 1461 roku, „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia istorychna” 2017 [Зазуляк Ю., Заповіт львівського вірменина Вартіка з 1461 року, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2017].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1863-1889
Data publikacji: 2025-10-31 08:39:19
Data złożenia artykułu: 2024-04-04 20:23:10


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Olha Hul

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.